Από την αρχαιότητα έως σήμερα οι άνθρωποι επινόησαν και χρησιμοποίησαν διάφορες μεθόδους για την καθαριότητα των ρούχων τους και την ατομική τους υγιεινή. Το πιο διαδεδομένο παρασκεύασμα ήταν η αλισίβα. Αφού έπλεναν τα ρούχα τους, στη συνέχεια τα λεύκαιναν με αλισίβα. Ειδικά τα ασπρόρουχα έλαμπαν από καθαριότητα. Η αλισίβα παρασκευαζόταν από στάχτη, την οποία κατά κύριο λόγο έπαιρναν από το φούρνο μετά το ψήσιμο του ψωμιού, αλλά και από το τζάκι και από τη σόμπα. Η στάχτη έπρεπε να είναι καθαρή και μόνο από καμένα ξύλα. Από τυχαία μείξη αλισίβας με λίπος ανακαλύφθηκε το σαπούνι.

Από την αρχαία Ελλάδα το πλύσιμο των ρούχων απαιτούσε την παρουσία πολλών κοριτσιών, προκειμένου να φέρουν σε πέρας αυτήν την κοπιαστική χειρωνακτική εργασία. Μια συνήθεια που έμεινε αναλλοίωτη σε πολλές περιοχές της Ελλάδας μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα.

Οι γυναίκες επέλεγαν να πλύνουν τα ρούχα τους σε μέρη που υπήρχε άφθονο νερό. Πήγαιναν λοιπόν στα κοντινά ποτάμια και τις πηγές, συνήθως πολλές μαζί. Φόρτωναν στα γαϊδούρια ή τα μουλάρια το χάλκινο καζάνι, τη σκάφη, ξύλα για τη φωτιά και τα άπλυτα ρούχα και πήγαιναν στο σημείο που θα έπλεναν τη μπουγάδα. Άναβαν τη φωτιά, έβαζαν το καζάνι με το νερό να βράσει, ενώ στο μεταξύ έβαζαν σε ένα σακουλάκι από λινάτσα ή σε μια μαξιλαροθήκη ή άλλη πάνινη σακούλα, τρία με τέσσερα κιλά στάχτη και το περνούσαν σε ένα ξύλο, το οποίο το κρεμούσαν μέσα στο καζάνι και έβραζε μαζί με το νερό. Το σακουλάκι επέτρεπε στη στάχτη να διαλυθεί στο νερό χωρίς να αφήσει υπολείμματα. Τυχόν υπολείμματα κάθονταν στο κάτω μέρος του καζανιού. Έτσι παρασκεύαζαν την αλισίβα με την οποία αργότερα έπλεναν τα ρούχα. Η αλισίβα μαλάκωνε το νερό και το σαπούνι και το σαπούνι γινόταν πιο αποτελεσματικό, αφού έκανε περισσότερο αφρό και σαπούνιζε καλύτερα, οπότε τα ρούχα καθάριζαν πιο εύκολα και πιο καλά. Στην μπουγάδα, πρόσθεταν και φλούδες λεμονιού, για να γίνουν ακόμη πιο άσπρα τα ρούχα. Μετά το πλύσιμο τα ξέβγαζαν πολύ καλά γιατί η αλισίβα ήταν καυστική. Ιδιαίτερη έμφαση έδιναν στα εσώρουχα καθώς έρχονταν σε άμεση επαφή με το δέρμα. Λόγω των καυστικών υλικών που περιείχε η αλισίβα προκαλούσε ελαφρά εγκαύματα και πλήγωνε τα χέρια των γυναικών.

Στα ποτάμια, έπλεναν και τα χοντρόρουχα, αλλά και τις κουβέρτες και φλοκάτες, κάνοντας χρήση του κόπανου. Ο κόπανος ήταν από μονοκόμματο πλατύ ξύλο που στη μια άκρη είχε χέρι. Έβαζαν τα ρούχα σε μια επίπεδη πέτρα και τα χτυπούσαν για να απομακρυνθεί η βρομιά και να καθαρίσουν.

Η μπουγάδα και το μπουγαδοκόφινο.

Άλλος τρόπος πλυσίματος με χρήση της αλυσίδας είναι με το μπουγαδοκόφινο. Σε ένα μεγάλο καλάθι (κόφα) τοποθετούσαν ένα ειδικό χοντρό πανί σαν καραβόπανο με τις τέσσερις άκρες να προεξέχουν έξω από το καλάθι.

Γυναικεία ρούχα που είχαν προπλυθεί μία φορά (κυρίως τα λευκά) και τα τοποθετούσαν μέσα στο καλάθι. Αφού τα έβαζαν όλα, γύριζαν τις άκρες του πανιού και τα σκέπαζαν. Από πάνω έριχναν σιγά-σιγά και κατά διαστήματα την αλισίβα.

Με τον τρόπο αυτό τα ρούχα διαποτίζονταν καθάριζαν και λεύκαιναν. Αν δεν χρησιμοποιούσαν το πανί , έβγαζαν από πάνω το σακουλάκι με τη στάχτη και πάνω του καυτό νερό. Τα άφηναν όλη τη νύχτα και την άλλη μέρα τα έπλεναν ένα χέρι με σαπούνι , τα ξέβγαζαν, έφευγε το γάριασμα και μοσχοβολούσαν καθαριότητα.

Εναλλακτικά, όταν σκέπαζαν τα ρούχα με το πανί, έβαζα ένα άλλο πανί από πάνω και σκέπαζαν τα ρούχα, εκεί πάνω έβαζαν δυο τρεις χούφτες στάχτη και με ένα δοχείο (νεροκολοκύθα) έχυναν καυτό νερό , το οποίο πότιζε τα ρούχα έως κάτω. Αν μαζί με τα λευκά έπλεναν και τα σκούρα και τα χρωματιστά ρούχα, τα έβαζαν στο κάτω μέρος του καλαθιού και από πάνω τοποθετούσαν τα λευκά. Συνήθως άφηναν τα ρούχα για μιάμιση δύο ώρες ή και περισσότερο , πολλές φορές και μέχρι το επόμενο πρωί, και μετά τα ξεπλέναν με άφθονο νερό.

Η αλισίβα στη ζαχαροπλαστική

Η αλισίβα χρησιμοποιείται ως διογκωτικό μέσο για την παρασκευή διαφόρων εδεσμάτων (κουραμπιέδες, μελομακάρονα, κουλουράκια, μουσταλευριά κ.α) Στην πορεία του χρόνου αντικαταστάθηκε από τη σόδα.

Πολλές παλιές παραδοσιακές νοικοκυρές εξακολουθούν να τη χρησιμοποιούν στα γλυκίσματα τους , καθώς τα κάνει αφράτα και τραγανά.

Παρασκευή αλισίβας για γλυκά

Για να παρασκευάσουμε αλισίβα για γλυκά, βάζουμε ένα ποτήρι νερό σε ένα ανοξείδωτο μπρίκι και ρίχνουμε μέσα 2 κουταλιές της σούπας στάχτη. Όταν πάρει μερικές βράσεις, την κατεβάζουμε από τη φωτιά. Αφήνουμε μερικά λεπτά να κάτσει και σουρώνουμε το σταχτόνερο με ένα μικρό σουρωτήρι μέσα στο οποίο έχουμε τοποθετήσει ένα κομμάτι βαμβάκι, ώστε να κρατήσει όλα τα στέρεα μέρη. Η αλισίβα είναι έτοιμη προς χρήση.