Για πολλούς αιώνες το μέλι ήταν η μόνη γνωστή γλυκαντική ουσία. Οι Θεοί του Ολύμπου τρέφονταν με νέκταρ

και αμβροσία. Ο Αρισταίος, γιός του Απόλλωνα και της Κυρήνης, Λαπίθης το γένος και μαθητής του σοφού Κενταύρου, είχε πολύ ωφελήσει τους ανθρώπους, μαθαίνοντας τους πολλά από τα μυστικά της φύσης.

Μόλις γεννήθηκε ο Αρισταίος, ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν και οι Μούσες τον δίδαξαν την μαντική, την Ιατρική καθώς και τις αγροτικές εργασίες ,μεταξύ των άλλων και το πώς να φροντίζει τα μελίσσια.

Αυτός με τη σειρά του δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Η μελισσοκομία ήταν γνωστή και πριν από τη γέννηση του Αρισταίου, αφού ο πατέρας του ο Απόλλωνας για να πάρει την πολυπόθητη λύρα από τον Ερμή – εκείνος την είχε πρώτα -, του έδωσε σαν αντάλλαγμα, εκτός απ΄το βοσκοράβδι του, που είναι σύμβολο του προστάτη των ποιμένων γενικά και μία σειρά από άλλες αρμοδιότητες, κι ακόμα του έκανε τη χάρη να ασκεί και αυτός κάποια μαντική. Στις χαράδρες, του είπε του Παρνασσού, ζουν τρεις σεβάσμιες γυναίκες που τρώνε άγριο μέλι και όταν πέφτουν σε έκσταση είναι πρόθυμες να φανερώσουν στους βοσκούς τα μελλούμενα. Ακόμα και η μητέρα του Δία εμπιστεύτηκε τον νεογέννητο Δία της στις δύο Κρητικές νύμφες, την Αμάλθεια και τη Μέλισσα, για να τον γλυτώσει απ΄ το στόμα του πατέρα του, του Κρόνου, και αυτές τον ανέθρεψαν με γάλα και μέλι. Επίσης η Μέλισσα ήταν η καλή θυγατέρα της άρρωστης και ανήμπορης μητέρας, σε αντίθεση με τις άλλες δύο που καταράστηκε, γιατί ήταν ασέβαστες , δηλαδή την Αράχνη και τη Χελώνα, και τον αδελφό της τον Σκαντζόχοιρο. Η Μέλισσα πήρε την ευχή: «Ανθόσκονη τ’ αλεύρι σου και η σκάφη σου κυψέλη! Στον βίο σου να γίνεται ότι και αν πιάσεις μέλι!» Ο Αριστοτέλης  μεταξύ των άλλων συγγραμμάτων του έγραψε και το βιβλίο «Ζώων ιστορία», όπου περιγράφει τη ζωή και τη συμπεριφορά της μέλισσας. Ανακάλυψε και διατύπωσε ότι στην κυψέλη υπάρχουν τρία είδη ατόμων και τόσα άλλα σπουδαία για τη μέλισσα.

Πήλινες κυψέλες στην Φαιστό από το 3.400 π.Χ.

Στην Κρήτη κατά τις ανασκαφές στην Φαιστό βρέθηκαν πήλινες κυψέλες της Μινωικής εποχής (3.400 π.Χ.) πολύ αρχαιότερης της Ομηρικής. Στην ίδια εποχή ανήκει επίσης το χρυσό κόσμημα που παριστάνει σύμπλεγμα δύο μελισσών, οι οποίες βαστάζουν κηρύθρα πρ

οερχόμενη από την πήλινη κυψέλη σωλήνα, όπως και άλλο χρυσό κόσμημα σε σχήμα μέλισσας, που βρέθηκε στις ανασκαφές της Κνωσού.
Στην Οδύσσεια αναφέρεται το «Μελίκρατον» κράμα μέλιτος και γάλακτος το οποίον έπιναν ως εκλεκτό ποτό. Εις την Οδύσσεια επίσης ότι οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου τρέφονταν από την Θεά Αφροδίτη με τυρί-μέλι και οίνον. Με την ίδια τροφή η μάγισσα Κίρκη σαγήνευε τους συντρόφους του Οδυσσέα.
Τα συγγράμματα του Αριστοτέλη (322 π.Χ.) αποτέλεσαν σπουδαίο σταθμό για τη μελισσοκομία τόσο της αρχαίας Ελλάδας αλλά και όλου του τότε πολιτισμένου κόσμου, ενώ ο μέγας νομοθέτης των Αθηναίων Σόλων (640-558 π.Χ.) θέσπισε διάφορα νομοθετικά μέτρα για την μελισσοκομία της εποχής εκείνης. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (462-352 π.Χ.) συνιστούσε το μέλι σε όλους τους ανθρώπους αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς ενώ ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή.
Η μέλισσα εμφανίστηκε στον πλανήτη μας την Τριτογενή περίοδο στην αρχή της Καινοζωικής εποχής, δηλαδή πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση του ανθρώπου. Αν υποθέσουμε ότι μαζί με τις μέλισσες εμφανίστηκε και το μέλι , μπορούμε να συμπεράνουμε ότι από τότε μέχρι σχεδόν το 16ο μ.Χ. αιώνα το μέλι ήταν το μοναδικό ζαχαρώδες μη παρασκευασμένο τρόφιμο στον τότε γνωστό κόσμο. Η αρχή της ελληνικής μελισσοκομίας χάνεται στο απώτερο παρελθόν της μυθικής εποχής.

Η μελισσοκομία σε άλλες χώρες

•  Στην Αρχαία Αίγυπτο

Στους τάφους που αποκαλύφθηκαν των αρχαίων Αιγυπτίων βρέθηκαν επιγραφές που φανερώνουν ότι εδώ και 4.000 χρόνια οι Αιγύπτιοι ήξεραν τη μελισσοκομία. Μας είναι γνωστό ότι αυτοί ήξεραν ακόμα ότι η νομαδική μελισσοκομία ήταν πολύ σημαντικότερη και γι΄ αυτό τοποθετούσαν τις πήλινες κυψέλες τους πάνω σε σχεδίες μέσα στον Νείλο και τις ανεβοκατέβαζαν για να αξιοποιούν  τις μελιτοφορίες όλων των περιοχών.

• Στις Ινδίες

Στις Βέδες των Ινδιών, κάτι αντίστοιχο με την Ελληνική Μυθολογία και την Π. Διαθήκη των Εβραίων, γίνεται πολλές φορές λόγος για μέλισσες και το μέλι.

•  Στην Βαβυλωνία

Το μέλι, εκεί, το πρόσφεραν  ως ειρηνική προσφορά στους θεούς.

•  Στη Ρώμη – Βυζάντιο

Πολλοί ασχολήθηκαν με τη μέλισσα και μας άφησαν πολλά γραπτά γι αυτή, ενώ στο Βυζάντιο, με διαταγή του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου γράφτηκε, μεταξύ των άλλων βιβλίων για τη Γεωργία και αυτό για τη Μελισσοκομία.  Τα βιβλία αυτά  χρησίμευαν σαν οδηγός για αρκετές εκατονταετίες.

Πολλοί ασχολήθηκαν με τη μέλισσα και μας άφησαν πολλά γραπτά γι αυτή, ενώ στο βυζάντιο, με διαταγή του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου γράφτηκε, μεταξύ των άλλων βιβλίων για τη Γεωργία και αυτό για τη Μελισσοκομία.  Τα βιβλία αυτά  χρησίμευαν σαν οδηγός για αρκετές εκατονταετίες.

• Η Μελισσοκομία σήμερα

  Έτσι σιγά – σιγά η μελισσοκομία έφτασε και στις μέρες μας. Ξένοι, Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι, ασχολήθηκαν με τη μελέτη, την οργάνωση και γενικά τη δραστηριότητα της κοινωνίας της κυψέλης.  Ήδη σήμερα οι μελισσοκόμοι είτε ανήκουν στην κατηγορία των επαγγελματιών ή σε αυτή των ερασιτεχνών, έχουν μελετήσει λίγο ή πολύ τη ζωή και τις ανάγκες της κυψέλης, αλλά και τα φυτά απ΄ τα οποία η μέλισσα θα μαζέψει το μέλι και τη γύρη.  Ακόμα ξέρουν το πότε θα τρυγήσουν το μελίσσι και τον τρόπο εκμεταλλεύσεως των προϊόντων του.

  Τα προϊόντα

  

  Το κερί. Το γνωστό μας κερί είναι μια λιπαρή ουσία που παράγει η μέλισσα από τους κηρογόνους αδένες που βρίσκονται στην κοιλιά της. Αυτή την πλάθει στο στόμα της και στη συνέχεια χτίζει τις κηρύθρες που χρειάζεται. Το κερί που παίρνει ο μελισσοκόμος από το λιώσιμο των παλιών κηρυθρών χρησιμοποιείται κυρίως στην κηροπλαστική.

  Η γύρη. Πρόκειται για τη σκόνη που βγάζουν οι ανθήρες των στημόνων των λουλουδιών. Αυτή μαζεύεται από τις μέλισσες με τα πόδια τους, την κουβαλούν στην κυψέλη τους γιατί είναι απαραίτητη τροφή για να αναπτυχθεί ο γόνος και ιδιαίτερα χωρίς γύρη η βασίλισσα δεν γεννά. Η τροφική αξία της γύρης για τη μέλισσα είναι πολύ μεγάλη και για αυτό κάθε κυψέλη καταναλώνει περίπου 30 κιλά γύρη το χρόνο. Η γύρη έχει μεγάλη διαιτητική και θρεπτική αξία για τον άνθρωπο.

  Η πρόπολη. Την παράγουν οι μέλισσες για να κάνουν αδιάβροχα τα τοιχώματα τα κυψέλης τους. Η πρόπολη είναι κατάλληλη για κόλλα εμβολιασμού, είναι άριστο αιμοστατικό και βοηθάει τις πληγές από μόλυνση, καθώς και για έμπλαστρο σε πρηξίματα κλπ.

  Μέλι. Παράγεται κυρίως από το νέκταρ το οποίο μαζεύουν οι μέλισσες από τα άνθη. Η μέλισσα συλλέγει το νέκταρ με τα στοματικά της μόρια και με αυτό γεμίζει τον πρόβολό της – είδος κύστης πριν από το στομάχι. Μόλις ο πρόβολος γεμίσει το μεταφέρει στην κυψέλη και εκεί της το παίρνουν οι άλλες και το τοποθετούν στα κελιά των κηρυθρών όπου οι ανεμίστρες – οι άλλες νεότερες μέλισσες με τα φτερά τους- δημιουργούν ρεύμα αέρος το οποίο εξατμίζει την υγρασία που δεν χρειάζεται και με ορισμένη διαδικασία μετατρέπεται σε ειδικό σάκχαρο και το μέλι πλέον είναι έτοιμο. Τα μέλια ταξινομούνται ανάλογα με την φυτική πηγή από όπου προέρχονται, όπως, θυμάρι, ανθόμελο, πευκόμελο, ελατίσιο κλπ.  Το κρυστάλλωμα είναι φυσική μεταβολή του μελιού και οφείλεται στο συνδυασμό των σακχάρων που περιέχει το μέλι. Τα μέλια του θυμαριού, της αλισφακιάς και της ακακίας είναι παραδείγματα μελιών που δεν κρυσταλλώνουν εύκολα, όταν είναι αμιγή. Τα μέλια που κρυσταλλώνουν ευκολότερα από τα άλλα δεν είναι κατώτερης ποιότητας. Το κρυσταλλωμένο μέλι επανέρχεται στην ρευστή του κατάσταση όταν το αφήσουμε στον ήλιο ή το βάλουμε σε λίγο χλιαρό νερό. Το μέλι δεν ευνοεί την ανάπτυξη κανενός παθογόνου οργανισμού και αυτό οφείλεται αφενός στο χαμηλό PH και αφετέρου στην ύπαρξη γλουκονικού οξέος. Είναι η μοναδική τροφή που δεν αλλοιώνεται.

  Βασιλικός πολτός. Είναι από τα πλουσιότερα φυσικά προϊόντα. Παράγεται από τους φαρυγγικούς αδένες των εργατριών μελισσών και αποτελεί τη βασική τροφή της βασίλισσας του μελισσιού. Είναι τόσο εκλεκτή τροφή, που ενώ η μέλισσα – εργάτρια ζει μόνο 3 μήνες περίπου, η βασίλισσα που τρέφεται με τον πολτό ζει 4 με 5 χρόνια. Ο βασιλικός πολτός τονώνει το σώμα αλλά επιδρά και στο πνεύμα. Επιδρά στην μακροζωία, στη διατήρηση της καλής υγείας, της ομορφιάς και της νεότητας.

  Σήμερα το κρητικό μέλι θεωρείται υψηλής ποιότητας, αφού η χλωρίδα του νησιού είναι φημισμένη για τα πολλά αρωματικά φυτά που λόγω της μεγάλης ηλιοφάνειας έχουν αυξημένα αιθέρια έλαια. Το μέλι παίζει σημαντικό ρόλο στην κρητική διατροφή, αποτελεί την πιο σημαντική γλυκαντική ουσία και καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες. Πολλά κρητικά γλυκά έχουν βασικό συστατικό τους το μέλι, όπως ξεροτήγανα, τηγανίτες, μυζηθρόπιτες. Οι κρητικοί το καταναλώνουν επίσης με γιαούρτι, φρέσκο ανθότυρο, με αμύγδαλα ή καρύδια και ως γλυκαντική ουσία στο γάλα και σε αφεψήματα. Παλαιότερα στους γάμους πρόσφεραν στο γαμπρό και στη νύφη καρύδια με μέλι για να είναι γλυκός ο γάμος, αλλά και γιατί το θεωρούσαν αφροδισιακό…