Η «συναυλία» της υπαίθρου…

Τα παλιά τα χρόνια, πριν καν ανατείλει ο ήλιος οι αγορές πολλών πόλεων της Ρούμελης άρχιζαν να ξυπνούν από τα σφυρηλατήματα των κουδουνιών μέσα στα κουδουνάδικα. Η ιδιαίτερη αυτή «συναυλία» συνεχιζόταν μέχρι που νύχτωνε, με μόνο μια μικρή ανάπαυλα τα μεσημέρια του καλοκαιριού. Εκείνα τα χρόνια η κίνηση ήταν πολύ μεγάλη. Η Άμφισσα, με παράδοση στους κουδουνάδες, ήταν σε θέση να τροφοδοτεί τις αγορές ολόκληρης της Βαλκανικής Χερσονήσου, της Μικράς Ασίας και όλων των παραλίων της βόρειας Αφρικής με κουδούνια, τσοκάνια ή πλάκες και ζήλια άριστης ποιότητας. Υπάρχουν τριών ειδών κουδούνια ανάλογα με την κατασκευή τους: τα Σαλωνίτικα, που είναι στρογγυλεμένα στο κλείσιμό τους απ’ τη μια πλευρά και την άλλη, τα Δημητσανίτικα ή Μωραΐτικα, τα οποία είναι μακρύτερα από τα Σαλωνίτικα και έχουν αυτιά, και τα Γιαννιώτικα, που είναι μικρότερα από τα Σαλωνίτικα.

Τα κουδούνια πέρα από τη χρησιμότητά τους είναι και αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Τα ορειχάλκινα κουδούνια είναι χυτά και χωρίζονται σε κυπριά – πλακούλες, καμπτανέλες – σχολικά κουδούνια και φούσκες. Κυπριά Τα κυπριά είναι τα πιο συνηθισμένα κουδούνια που χρησιμοποιούνται για τα μικρά ζώα, δηλαδή τα αιγοπρόβατα. Η τομή τους είναι ευθεία γραμμή, η βάση τους σχηματίζει έλλειψη και συνήθως το γλωσσίδι τους είναι ένα άλλο κουδουνάκι που λέγεται διπλή γλώσσα. Τα μεγέθη τους καθορίζονται με νούμερα. Το Νο 1 είναι 6 εκατοστών. Τα πολύ μεγάλα κυπριά προορίζονται για τους τράγους, που χρησιμεύουν ως οδηγοί στο κοπάδι, και φτάνουν τα 3,5 κιλά με ύψος 20 εκατοστά, ενώ πολύ σπάνια φτάνουν τα 5 κιλά. Έχουν για γλωσσίδι ένα ή και δύο μικρότερα κυπριά, οπότε σχηματίζουν σκάλα, όπως λένε, πράγμα που τους δίνει ιδιαίτερη εμφάνιση και καλύτερο ήχο.

Όταν τα κουδούνια σε σχήμα κυπριών είναι πολύ μικρά, τα λένε πλακούλες ή πλάκα κουδούνια, με τη διαφορά ότι είναι πιο πεπλατυσμένα, απ’ όπου και τ’ όνομά τους. Έχουν γλωσσίδι, τη λεγόμενη μονή γλώσσα, η οποία έχει πράγματι σχήμα γλώσσας, αλλά μπορεί να είναι και σφαιρική. Το γλωσσίδι είναι ανάλογο με το κουδούνι. Δεν είναι δυνατόν σε μικρό κουδούνι να μπει μεγάλο γλωσσίδι. Είναι δυνατόν να δούμε σε παλιό κουδούνι μια σφαίρα όπλου, ένα κομματάκι από λεπτό σωλήνα ή μια βίδα, ένα καρφάκι κ.λπ στη θέση του γλωσσιδιού. Καμπανέλες Καμπανέλες είναι τα κουδούνια σε σχήμα καμπάνας με κυκλική βάση, ενώ των κυπριών η βάση είναι ελλειψοειδής. Το άνοιγμα της βάσης είναι υπερδιπλάσιο της κορυφής τους. Η γραμμή από την κορυφή στο χείλος είναι καμπύλη, ενώ στα κυπριά ευθεία. Έχουν για γλωσσίδι τη γνωστή μπίλια, που είναι μια μικρή σφαίρα με υποτυπώδες χερούλι, ώστε να δένει. Είναι κουδούνια ελαφριά και σε διάφορα μεγέθη.

Τις μεγαλύτερες καμπανέλες τις χρησιμοποιούν για τα μεγάλα ζώα. Οι αρκετά μεγάλες είναι τα λεγόμενα σχολικά κουδούνια, που μοιάζουν περισσότερο με καμπάνες. Για γλωσσίδι έχουν μόνο την μπίλια.

Το μέγεθός τους αρχίζει από 8 και φτάνει τα 15 εκατοστά. Φούσκες Φούσκες είναι τα κουδούνια που βάζουν στ’ άλογα. Είναι σφαιρικά, με κενό στο εσωτερικό τους, στο οποίο κινείται ελεύθερα μια μικρή μπίλια συχνά από σίδερο.

Στο πάνω μέρος υπάρχει ένα μικρό ημικυκλικό χερούλι, στο κάτω μέρος ένα γραμμωτό άνοιγμα και στη μέση μια οριζόντια ανάγλυφη γραμμή.

Στο πάνω μέρος υπάρχουν δύο ολοστρόγγυλες τρύπες, η μια απέναντι στην άλλη, οι οποίες χρησιμεύουν για την καλύτερη μετάδοση του ήχου. Είναι οι ίδιες φούσκες με τα 12 κουδουνάκια που υπάρχουν στο θυμιατό του ιερέα, τα οποία όμως είναι αρκετά μικρότερα.