ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΝΤΙΩΝ ΜΕΡΑΜΠΕΛΟΥ
Μαρτυρίες προσφύγων…
«Από το Τσεσμέ πήγαμε εκεί που πάνε τσι τρελούς. Στη Σούδα! Σε μία αποθήκη. Εκεί πέρα με συγχωρείς, εκεί πέρα εμένανε. Τι να σου κάνουνε. Ήτανε χιλιάδες κόσμος!
Επήγαμε μετά στο Ηράκλειο, αλλά κι εκεί ήταν χιλιάδες. Πού να σταθούμε; Χιλιάδες, χάμω. Πεθαμένοι, ζωντανοί, πεινασμένοι κουρελιασμένοι. Μέσα στο δρόμο…
Εμπήκαμε πάλι στο καράβι και μας έφεραν εδώ. Ήτανε πολύς κόσμος. Σαν εμπήκαμε μέσα στο καράβι, πεινούσε ο κόσμος και εφέρνανε κουραμάνες κι ήτανε μουχλιασμένες και δεν τσι τρώγανε, τσι πετούσανε στη θάλασσα. Αλλά κι εδώ όταν φτάσαμε δεν υπήρχε τίποτα!»
«Ο θείος μου είχε ακούσει πολλά καλά για την Κρήτη κι ήλεγε: «να φύγουμε να φύγουμε να πάμε στην Κρήτη». Λέγαμε και το τραγουδάκι:
Κρήτη μου, όμορφο νησί, κορώνα του Λεβάντε το χώμα σου είναι μάλαμα κι η πέτρα σου διαμάντε…»
Έρχεται η μέρα που φύγαμε από τη Χίο και μπήκαμε στο καράβι, για να ρθούμε στην Κρήτη. Μπαίνουμε στο καράβι, τρεις μέρες στ΄ αμπάρι τρώγαμε ψωμί μουχλιασμένο και ξερό. Μας πήγανε στα Χανιά, δεν μας άφησαν να κατεβούμε, ξανακατεβαίνουμε στ΄ αμπάρι. Οκτώ παιδιά ίσαμε να τα βγάλεις στο κατάστρωμα λέει, δεν βγάζομαι άλλοι».
Φτάνομε και στο Ρέθυμνο, ίσα-ίσα που προλαβαίναμε κι ανεβαίναμε στο κατάστρωμα και ξανά στ΄ αμπάρι.
Φτάνομε και στο Ηράκλειο, όπου είχανε πολλές περιουσίες οι Τούρκοι, και κάνανε οι δικοί μας που πήγανε μετά εκεί περιουσίες και σταφιδικές! Εφύγαμε όμως και από το Ηράκλειο και στο δρόμο μας αρρωστάει ο παππούς και λέει: Παιδάκια μου κοιτάξτε να πατήσομε γη, γιατί αν πεθάνω στο καράβι θα με πετάξουνε στη θάλασσα. Όπου σταματήσει το καράβι να βγούμε και ο Θεός είναι μεγάλος
Σταματά το καράβι στον Άγιο Νικόλα… Βγαίνομε! Στα Χανιά τους πήγε τους δικούς μου το βαπόρι. Πολλοί συγγενείς μαζί. Η μάνα μου με τα αδέλφια της, μία θεία μ΄ ένα μωρό και η γιαγιά. Η θεία πέθανε αμέσως στα Χανιά, εκεί στην αποβάθρα. Όλους, τα αδέλφια, το μωρό της θείας και τη γιαγιά, τους βάλανε σ΄ ένα καράβι και τους φέρανε εδώ. Ήτανε η γιαγιά, το μωρό, η Βασιλεία, η μάνα μου και τα αδέλφια της, ο Μανόλης, η Φρόσω, ο Γιάννης, ο Δημήτρης, η Μαρία, ο Νίκος… Την αρχή εμένανε κοντά στη Λίμνη τη Βουλισμένη (έτσι έλεγαν πριν χρόνια τη λίμνη του Αγ. Νικολάου) και μετά κοντά στην Αγία Τριάδα σ΄ ένα σπίτι. Ε, μετά πήγανε στο Θεολόγο.
Με παρόμοιο τρόπο και για παρόμοιο λόγο αποβιβάστηκαν οι περισσότεροι στον Άγιο Νικόλαο όπου όπως αποδείχτηκε δεν είχε οργανωθεί κανένας μηχανισμός υποδοχής, δεν υπήρχε προετοιμασία για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών των προσφύγων, και μάλιστα ενός τόσο μεγάλου, για τα πληθυσμιακά μεγέθη της πόλης αριθμού. Οι αφιχθέντες ήταν πολλαπλάσιοι των προσφύγων του πρώτου διωγμού, οι αφίξεις μαζικότερες και έτσι οι δυσκολίες υποδοχής τους πολύ μεγαλύτερες…
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Μαρίας Σωρού, “Πρόσφυγες στο Μεραμπέλο (1914 – 1940)
Οι πρόσφυγες του Μεραμπέλου
Η πρώτη μαζική άφιξη προσφύγων στον Άγιο Νικόλαο σημειώνεται μετά το 1914, όταν οι συνθήκες διαμονής στην Οθωμανική αυτοκρατορία έγιναν εξαιρετικά δύσκολες για τους Έλληνες Χριστιανούς. Εκατοντάδες Αλικαρνασσώτες αναζήτησαν καταφύγιο στις παράλιες πόλεις του νομού Λασιθίου και ειδικότερα στον Άγιο Νικόλαο.
Την ίδια περίοδο κατέφθασε στην περιοχή ένας εξίσου μεγάλος αριθμός προσφύγων από τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα λόγω των πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που επικρατούσαν εκεί. Ακολούθησε το μεγάλο κύμα προσφύγων – θυμάτων της συντριπτικής ήττας του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία. Από το Σεπτέμβρη του 1922 και μετά, περισσότεροι από 1700 άνθρωποι κάθε ηλικίας αποβιβάστηκαν στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου και εγκαταστάθηκαν, άλλοι προσωρινά κι άλλοι μόνιμα σε διάφορες πόλεις και χωριά της επαρχίας Μεραμπέλου. Πολλά χρόνια μετά προστέθηκαν οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Σοβιετική Ένωση, θύματα των διωγμών του καθεστώτος μετά το 1936.
Η καταγραφή της περιπέτειας που βίωσαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι στη διάρκεια της φυγής τους αλλά και η προσπάθειά τους να ενταχθούν στο νέο περιβάλλον, όπου βρέθηκαν τυχαία ή προγραμματισμένα είναι το αντικείμενο του παρόντος βιβλίου.
Σύλλογος Μικρασιατών και Ποντίων Μεραμπέλου
Ο σύλλογος ιδρύθηκε στις 24 Μαΐου 1998 με έδρα την πόλη του Αγίου Νικολάου και οι κύριοι σκοποί του είναι:
Α) η σύσφιξη των σχέσεων και η ανάπτυξη αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του και γενικότερα μεταξύ των μικρασιατικής και ποντιακής καταγωγής κατοίκων της Μεραμπέλου
Β) Η διάσωση η διαφύλαξη η προβολή η αξιοποίηση και η συνέχιση της πολιτιστικής κληρονομιάς του μικρασιατικού και ποντιακού Ελληνισμού
Στο διάστημα της δεκαετούς λειτουργίας του ο σύλλογος με τα εκάστοτε Δ.Σ. και τα μέλη του εργάστηκε με επιτυχία προς την κατεύθυνση της υλοποίησης των παραπάνω στόχων.
Το διοικητικό συμβούλιο
Στάσα Κουτελιέρη-Ζαχαρενάκη
Μαρία Πιτίδου-Θραψανιώτη
Εμμανουέλα Κεντριανού- Πιταροκοίλη
Αγγέλα Μανουσάκη-Μαρνέλλου
Σταματία – Τίνα Γραμμέλη
Γιάννης Μπέρκοβιτς – Ιωαννίδης
Γιώργος Μοδάτσος