Τα βυζαντινά τραπέζια είχαν σχήμα στρογγυλό ή τετράπλευρο. Ήταν ξύλινα, εκτός από την άρχουσα τάξη που τα τραπέζια ήταν συνήθως από άργυρο και αρκετά ήταν διακοσμημένα από ελεφαντοστό. Οι συνδαιτυμόνες κάθονταν σε σκαμνιά ή και σε χαλιά. Ο χώρος που έτρωγαν λεγόταν αριστητήριον ή τραπεζαρείον. Καθάριζαν πρώτα το τραπέζι με νερό και ξύδι και μετά τοποθετούσαν τραπεζομάντιλο, το λεγόμενο μενσάλιον ή μινσάλιον. Για το σκούπισμα των χεριών έβαζαν στο τραπέζι μαντίλια, τα χειρόμακτρα ή εγχείρια. Τα οικιακά και επιτραπέζια σκεύη ήταν πήλινα, ξύλινα, γυάλινα, αργυρά και χρυσά. Τα χρυσά και αργυρά κοσμούσαν τα τραπέζια των ευγενών και των πλουσίων. Στο τραπέζι τοποθετούσαν τα μαχαίρια, σιδερένια αλλά με λαβή από άργυρο ή ελεφαντοστό, και κουτάλια που τα έλεγαν κοχλιάρια λόγω της κατασκευής τους που ήταν από κέλυφος κοχλιών (οστράκων).

Αργότερα εμφανίστηκαν τα πιρούνια που αρχικά ήταν δίχηλα, έπειτα τρίχηλα και τέλος πεντάχηλα, απομίμηση των πέντε δαχτύλων του χεριού. Ως επιτραπέζια σκεύη για την υποδοχή του φαγητού αναφέρονται τα πινάκια ή οι πινακίσκοι. Ήταν φτιαγμένα από ξύλο ή πηλό διακοσμημένα με γεωμετρικά σχήματα. Υπήρχαν και οι κούπες για το κρέας, τα γαβάθια και πατέλλια, από το λατινικό patina, που σημαίνει ανοιχτή λεκάνη. Για την υποδοχή του γλυκού και των καρπών, χρησιμοποιούσαν επιτραπέζιους μεταλλικούς δίσκους. Στο τραπέζι υπήρχαν και πολλά αγγεία για το νερό, το κρασί και το ξίδι και ένα μεταλλικό δοχείο με ζεστό νερό για το πλύσιμο των χεριών, που λεγόταν κούκουμος ή κουκούμιον, από το λατινικό cucuma.

Τους θερινούς μήνες υπήρχε και το κουτρούβιον, πήλινο δοχείο για τη ψύξη του νερού και του κρασιού. Πρόκειται για το γνωστό κρυολόγο, τη μικρή στάμνα για το νερό. «Ευλογία Κυρίου εφ’ημάς και επί ταύτην την τράπεζαν» ήταν η προσευχή που έλεγαν απαραίτητα πριν και μετά το φαγητό.

Την ώρα του φαγητού ήταν απρέπεια να μην τρώει κάποιος από όλα τα εδέσματα που υπήρχαν στο τραπέζι, όπως και να κουνά το τραπέζι ανακινώντας πιάτα και ποτήρια.

Το πρωινό φαγητό των βυζαντινών ονομαζόταν πρόγευμα ή πρόγεμα ή πρόφαγον, το μεσημεριανό, γεύμα ή γέμα, το μεσημβρινό δειλινόν ή δείλη και το βραδινό δείπνος. Το βραδινό δείπνο ήταν συνήθως το πιο μεγάλο και δαπανηρό. Το τελευταίο πιάτο του δείπνου περιείχε το επιδόρπιο με τα γλυκά …